Biography
Photo archive
Video archive
Audeo archive
Sonoteka
Literature
Notes
Personal archive
Site map

 

YENİ MUSİQİ ƏSƏRLƏRİ

 

Azərbaycan Dövləti darülmusiqi (konservatoriya - İ.Q.) rektoru E.S.Aysberq tərəfindən "Altun saç" on dəftər yeni musiqi əsərləri buraxılmışdır. Əsərlərin birinci buraxılışı "Altun saç" piano üçün 10 dənə orta çətinlikdə Şərq pyesləri adı ilə buraxılmış və birinci, ikinci və üçüncü dəftər olduğu göstərilmişdir. Əsər Azərbaycan Dövləti not nəşriyyatı tərəfindən çap etdirilmişdir.

Təcrübə bizə dəfələrlə göstərmişdir ki, musiqi təhsil edən türk gəncləri ümumiyyətlə öz ruhunu oxşar və zövqünü təmin edər. Şərq melodiyaları, pyesləri , konsertləri üzərində çalışmayı daha artıq seviyorlar. Alman pedaqoq-bəstəkarlarının məktəblərə məxsus olmaq üzrə yazmış olduqları müxtəlif musiqi parçaları bizim gəncləri bir o qədər maraqlandırmayır; daha doğrusu bizim gənclər o musiqiyi anlamadıqları üçün onu yalnız mexaniki bir tərzdə öyrəniyorlar. Bu isə onların inkişafına deyil ki, bir müavinət, hətta bəzən bəlkə mümanəət (maneçilik) də ediyor. Bu hesabla musiqi təhsil edən türk gəncləri üçün onların ruhuna və zövqünə münasib və uyğun musiqi pyesləri nəşr etmək, onların həvəslərinin daha geniş bir surətdə artmasına böyük bir vasitə olmaq deməkdir. Odur ki, "Azərbaycan Dövləti not nəşriyyatı"nın bu təşəbbüsünü səmimən alqışlamalıyız.

Azərbaycan dövləti darülmusiqi rektoru professor Aysberqin tərtib etmiş olduğu "Altun saç" haqqında bir şey qaralamadan əvvəl bu dəftərlərin başına "ifadei-məram" surətilə professorun yazmış olduğu sözləri qeyd etmək istərdim.

Aysberq yazıyor ki, "Musiqi təhsil edən türk gəncləri Alman bəstəkarlarının kitablarından istifadə ediyorlar, bu musiqi isə türk cocuqlarının ruhuna uyğun deyildir. Piano üçün düzəltmiş olduğum iş bu on pyes Şərq musiqisinin nümunələridir. Bunların arasında böyük rus bəstəkarları Qlinka, Rimski-Korsakov, Borodinin yazmış olduqları türk melodiyaları dəxi vardır və ilax".

Aysberq kimi tanınmış və təcrübəli bir professorun bəstəsini bən elmi nöqtei-nəzərdən təhlil etmək bu xüsusda qəti bir hökm vermək və müəyyən bir nəticə aramaq fikrində olmağım hələlik qabil deyildir. Fəqət bən də professorun yazmış olduğu musiqi təhsil edən türk gənclərindən olmağım hesabı ilə o pyeslərin bizdə buraxacağı təsiri və nəticə etibarı ilə bizə nə kibi bir fayda verə biləcəyini qeyd etmək istərdim.

Əvvəla, bunu deməliyəm ki, bu pyeslərin içərisində keçən yıllarda yenə məzkur darülmusiqi müəllimlərindən professor Karagiçevin yazdıqlarından da vardır.

Yerdə qalan pyeslərin bir çoxu da Rimski-Korsakov, Qlinka, Borodiniin əsərlərindən istixracən (ixtisar - İ.Q.) edilmiş parçalardır. Bunlar xalqımızın yaratmış olduğu musiqinin bir bəstəsi deyil, bəlkə rus müsənnifinin (bəstəkarının - İ.Q.) Şərq musiqisi üslubunda yaratdığı bir fantaziyasıdır. Bunlar xalis Şərq musiqisinin birər nümunəsi olaraq tələqqi ediləməz. Daha doğrusu, olsa-olsa yalnız ilhamını Şərq musiqisindən alaraq yaratılmış birər əsərlərdir.

Odur ki, hənuz bəstələnməmiş və bəstələnməyə ehtiyacı olan öz musiqimizi bir tərəfdə qoyub, Borodinin "Knyaz İqor"undan "Poloveç qızının mahnısı" və yaxud Rimski-Korsakovun "Şəhirizadə"sindən ayrı-ayrı parçaları alıb yenidən nəşr etmək çox da vacib və doğru olmasa gərəkdir.

Çünki rus müsənnifinin bu fantaziyalarında biz professor Aysberqin zənn etmədiyi qədər nə "öz simamızın rəngini" nə də "öz çəmənimizin ətrini" duymayoruz.

Birinci dəftərdə Rimski-Korsakovun əsərindən başqa "Uzaq ölkələr" adında digər bir melodiya dəxi vardır. Bu melodiyanın adı nə zamandan "Uzaq ölkələr" olduğunu təyin edə bilməyəcəyiz; çünki bu melodiya ta son günlərə qadar "Xungüzar" adıyla məşhurdur. Hacıbəyli Üzeyirin "Əsli və Kərəm" operasında məzkur melodiya "Gül sünbüllər" xorudur.

Professor Aysberqin bəstəsində bu "Xungüzar" olmayıb, ona bənzər bir şeydir. Dəfələrlə istədiyimiz bu melodiyayı Aysberqin notu ilə çaldığımız zaman tamamilə başqa və bizdən ötrü yabançı musiqi hasil oluyor.

Bundan əlavə, üçüncü dəftərdə "Nənni mahnısı" vardır. Aysberq bunu 3/8 vəznində yazmışdır. Lakin bizcə hər bir əsəri yazmadan əvvəl onun fikir və ruhu ilə yazısında bir nisbət aramalı və bir rabitə qurulmalıdır.

Məəttəəssüf, professor Aysberq buna nədən isə riayət etməmişdir. Böylə ki, bu vəzn ilə beşiyin yırğalanmasındakı vəzni müqaisə edirsək, aralarında heç bir münasibət görməyəcəyiz.

Bizcə bu mahnıyı üç zərb ilə deyil, iki zərb ilə yazmaq daha münasib olurdu.

Bundan əlavə daha bir taqım xətalar vardır ki, onu biz hər halda professorun deyil, mətbəənin xətası deyə tələli etməliyız.

Məsələn, məzkur "Nənni mahnısı"nda başdan ikinci taktda olan "si" notu bir çərək deyil, səkkizlik olmalıdır. (Bu xəta yalnız burada deyil, bir çox yerlərdə vardır).

Musiqi təhsil edən türk gənclərinin mənəvi ehtiyaclarını təmin üçün bu təşəbüsat əsas etibarılə nə qədər dəyərli və əhəmiyyətli isə də, ruhumuzu oxşamayacaq bir tərzdə və uydurma olaraq yazıldığı və nəşr edildiyi təqdirdə o qadar qiymətsiz və faydasız olur.

Mahiyyəti etibarılə tamamilə nə Şərq və nə də alman musiqisi olmayıb, hər ikisindən avara bir halda qalan pyeslərdən hər halda xalis alman pyesləri daha yaxşıdır. Odur ki, verilən bütün materialları əvvəlcə ətraflıca nəzərdən keçirərək, sonra nəşrinə iqdam etmək daha müsbət və faydalı nəticələr verə bilər.

"Kommunist", 28 noyabr 1925

 

 
     
        © Musigi Dunyasi, 2007