Biography
Photo archive
Video archive
Audeo archive
Sonoteka
Literature
Notes
Personal archive
Site map

 

CİDDİ TƏRƏQQİ NƏTİCƏSİ

Gərgin müharibə illərində Azərbaycan SSR-da müstəqil Elmlər Akademiyasının təşkil edilməsi çox böyük siyasi, təsərrüfat və mədəni əhəmiyyətə malikdir. Respublikamızda akademiyanın yaradılması Böyük Oktyabr sosialist inqilabı nəticəsində siyasi azadlıq qazanan və Sovet İttifaqı xalqlarının Stalin ailəsinin bərabər hüquqlu üzvü olan Azarbaycan xalqının həqiqətən tarixi qələbələr qazandığını sübut edir.

Sovet hakimiyyəti illərində Lenin-Stalin partiyası və şəxsən Stalin yoldaş tərəfindən qayğı ilə tərbiyə edilib yetişdirilən ziyalılarımız - elm və incəsənət adamlarımız çox böyük tərəqqiyə çatmışlar.

Respublikamızda qüdrətli mədəniyyət ocağı olan Elmlər Akademiyası əldə etdiyimiz nailiyyətləri möhkəmləndirəcək, elm və incəsənəti daha artıq inkişaf etdirməyi, ümumbəşəriyyət tərəqqisinə daha artıq kömək etməyi təmin edəcəkdir.

Xüsusən Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası, Azərbaycan xalqının musiqi, teatr, memarlıq və təsviri incəsənət nəzəriyyəsi və tarixinə dair çoxlu materialların işlənib öyrənilməsi, elmi əsərlərin hazırlanıb çap edilməsi üçün geniş imkan yaradacaqdır. Bu sahədə, zənnimcə, elmi-tədqiqat işlərinin əsas istiqamətlərindən biri Azərbaycanın istər keçmiş və istərsə indiki incəsənət adamlarının yaradıcılığını və fəaliyyətini öyrənib xalqa çatdırmaqdan ibarət olacaqdır.

“Kommunist”, 31 mart 1945

 
YENİ NƏSLİN QAYĞIKEŞ TƏRBİYƏÇİSİ

Azərbaycan opera sənətinin banisi Üzeyir Hacıbəyov böyük sənətkar olmaqla bərabər, eyni zamanda, istedadlı bir müəllimdir. Hazırda Azərbaycan incəsənəti sahəsində çalışan gənc bəstəkarların, dirijorların, aktyorların və hətta orkestrlərdəki adi musiqiçilərin çoxu Üzeyir Hacıbəyovun tələbələridir.

Şəxsən mən özüm musiqi əlifbasını ilk dəfə Üzeyir Hacıbəyovun sinfində öyrənmişəm. Onun mənə və mənimlə birlikdə musiqi sahəsinin ən məsul vəzifələrində çalışan bir çox yoldaşlarıma göstərdiyi xüsusi qayğını qeyd etməmək olmaz.

Məlumdur ki, Azərbaycanda musiqi təhsili işləri ancaq sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra qaydaya salınmışdır. Çar hökuməti vaxtında Azərbaycanda nəinki ali musiqi məktəbi, hətta ibtidai musiqi məktəblərinin açılışı belə mümkün deyildi. Ölkəmizdə sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Kommunist Partiyasının, Sovet hökumətinin Azərbaycan maarifinə və incəsənətinə göstərdikləri xüsusi qayğı sayəsində Azərbaycanda musiqi məktəblərinin açılışı məsələsi irəli sürüldü və bu məsul işi Üzeyir Hacıbəyov öz öhdəsinə götürdü. Bakıda, indiki Buynakski küçəsi ilə Arsen Amiryan küçəsi tinindəki üç mərtəbəli evin yuxarı mərtəbəsi musiqi məktəbinə verildi. Bu məktəbin qapısı Azərbaycanda musiqi istedadına malik uşaqların üzünə açıldı. Məktəbə çoxlu şagird qəbul olundu. Hamı "Leyli və Məcnun"un müəllifi, hörmətli Üzeyir Hacıbəyovun sinfinə daxil olmağı ürəkdən arzu edir və öz adını xüsusi lövhəyə vurulmuş siyahıda gördükdə ürəkdən sevinirdi.

Bu məktəbdə musiqi sənətinin hər bir ixtisasına aid sinif vardı. Lakin musiqinin nəzəri dərslərini Üzeyir Hacıbəyov özü verirdi. Bu nəzəri dərslərdə Üzeyir müəllim hər tələbənin ixtisas dərslərində nə dərəcədə irəlilədiyilə yaxından maraqlanır və hər kəsin öz bilik səviyyəsinə görə musiqi imlası yazdırırdı.

Məktəbin açılışından iki il keçmişdi. Yeni dərs ili başlanandan bir qədər sonra Üzeyir müəllim növbəti dərslərindən birində bizə bu il məktəb tələbələrinin qüvvəsilə "Arşın mal alan" musiqili komediyasını tamaşaya qoyacağımızı xəbər verdi. Bu xəbərdən hamımız şad olduq. Lakin əvvəlcə elə güman etdik ki, bu tamaşada ancaq vokal sinfinin şagirdləri iştirak edəcək, orkestr isə dövlət operasının orkrstrindən ibarət olacaqdır. Halbuki, Üzeyir müəllim sözünü davam etdirərək dedi:

- Əsl məsələ buradadır ki, nəinki səhnədə iştirak edənlər, hətta orkestrin özü də tamamilə bizim tələbələrimizdən ibarət olsun.

Əlbəttə bu hamının arzusu idi. Lakin bu arzu bizə bir xəyal kimi göründü. Məktəb yeni təşkil olunmuşdu. Şagirdlər çaldıqları musiqi alətlərinin bir çox "sirlərini" hələ öyrənməmişdilər. Halbuki, orkestrdə iştirak etmək üçün xüsusi bilik, həm də az-çox təcrübə lazımdı.

- Siz məşqlərə vaxtlı-vaxtında gəlin, yerdə qalan hər iş düzələr -deyə Üzeyir Hacıbəyov bizə ruh verirdi.

Bir neçə gündən sonra məşqlərə başladıq. Birinci məşqdə ağız deyəni qulaq eşitmirdi. Hər tələbə öz partiyasındakı çətin yerləri öyrənirdi. Orkestri Üzeyir Hacıbəyov idarə edirdi. Biz dirijor ağacının yuxarı-aşağı, sağa-sola getməsindəki hikməti hələ dərk edə bilməmişdik. Lakin Üzeyir müəllim böyük səbrlə, hər bir məsələni bizə anladırdı. Bir neçə məşqdən sonra "Arşın mal alan"ın müqəddəməsini öyrənə bildik.

Burasını da qeyd etmək lazımdır ki, həmin məşqlərin "Arşın mal alan" musiqisinin tədqiqi işində səmərəli nəticəsi olmuşdur. Üzeyir Hacıbəyov bütün əsərin musiqisini orkestr üçün yenidən yazdı. Bunun bir neçə səbəbi vardı: əvvələn, tələbələrdən ibarət olan orkestr üçün musiqinin ayrı-ayrı çətin yerlərini mümkün qədər asanlaşdırmaq, əsərdəki nisbətən zəif musiqi parçalarını daha mükəmməl parçalarla əvəz etmək və əsərə tamamilə yeni musiqi parçaları əlavə etmək lazımdı.

Beləliklə tələbələrin verdiyi tamaşaya rəhbərlik işi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun yaradıcılığına müəyyən müsbət təsir bağışlamışdı. Birinci dəfə olaraq tələbələr orkestrinə not ilə çalan tarçılar daxil edildi.

Doğrudan da tar simfonik orkestrə böyük ziynət verib, onu yeni boyalarla zənginləşdirdi. Simfonik orkestrdə skripkalar birincilər və ikincilər adı ilə iki dəstəyə bölündüyü kimi, tarlar da birinci və ikinci tarlar adı ilə iki dəstəyə bölünmüşdü. Hər dəstənin özünün xüsusi çalğı parçaları vardı.

Həmin orkestrdə Asəf Zeynallı violençel, hazırda əməkdar incəsənət xadimi adını qazanmış Əşrəf Həsənov və Leyla Terequlova skripka, Səid Rüstəmov isə tar çalırdı.

Bir neçə ay davam edən hazırlıqdan sonra M. F Axundov adına Dövlət Opera və Balet Teatrı binasında, musiqi məktəbi tələbələrinin qüvvəsilə Ü. Hacıbəyovun idarəsi altında "Arşın mal alan" tamaşası verildi. Tamaşa böyük müvəffəqiyyətlə keçdi. 3-cü pərdədən sonra müəllim Ü. Hacıbəyovu sürəkli alqışlarla səhnəyə çağırdılar. Bu tamaşanın Azərbaycanda musiqi kadrları yetişdirmək işində böyük əhəmiyyəti haqqında Müslüm Maqomayev nitq söylədi. Müslüm Maqomayev "Arşın mal alan"a daxil edilən yeni musiqi parçalarına yüksək qiymət verərək, bu parçaların teatra verilməsini Üzeyir Hacıbəyovdan xahiş etdi. O zamandan bəri teatrda "Arşın mal alan" əsəri Üzeyir Hacıbəyovun tələbələr orkestri üçün düzəltdiyi qaydada çalınmağa başlandı.

Üzeyir Hacıbəyov böyük bir bəstəkar kimi gərgin yaradıcılıq işlərilə məşğul olmaqla bərabər, eyni zamanda rəhbərlik etdiyi Azərbaycan ali musiqi məktəbinin tələbələrinə mahir bir müəllim olaraq dərs verir.

"Azərbaycan gəncləri", 17 sentyabr 1945

 

 
     
        © Musigi Dunyasi, 2007