|
Rossini!..
Puşkin onu "Avropanın ərköyünü"
adlandırmış və bu sözlə Avropada
Rossini şöhrətinin genişliyini qeyd etmiş,
onun haqqında tərifli şerlər yazmışdır.
Çaykovski "Seviliya bərbəri" operasını
italyan musiqisinin ən qiymətli incisi deyə
alqışlamışdır. Görkəmli
rus musiqişünası A. Serov yazır ki, Rossininin
adı musiqi tarixinin yeni bir səhifəsini açır.
Çünki musiqi sənətinin müəyyən
bir dövrü məhz Rossininin nümunəvi
əsərlərindəki yüksək keyfiyyət
və bədiilik ilə zənginləşmişdir.
Rossininin "İtalyan qızı Cəzayirdə"
adlı komik operasını dinlədikdən
sonra Stendal yazmışdır: "Rossini musiqisindəki
ifadə qüvvəsi o qədər əzəmətlidir
ki, dinləyici librettoda olan bəzi sadəlövh
cəhətlərə göz yumub yalnız musiqinin
gözəlliyindən valeh olur".
H. Heyne Rossininin musiqi yaradıcılığını
bu sözlərlə xarakterizə etmişdir:
- Gül və çiçək altında gizlədilmiş
dərin mənalar!..
Doğrudan da Rossini italyan xalqının milli-azadlıq
ideyalarını zahirən gül və çiçəklə
bəzənmiş görünən, əslində
isə dərin məna daşıyan, böyük
fikirlər oyadan əsərlərində parlaq
surətdə tərənnüm etmişdir. Onun
bəstələdiyi bir çox komik operalarda zamanının
ictimai həyatındakı haqsızlıq aydın
surətdə pislənir, ifşa edilir.
Fransız yazıçısı Bomarşenin
eyni adlı komediyası əsasında bəstələnmiş
"Seviliya bərbəri"nin librettosunda (müəllifi
S. Strebnindir) orijinaldakı bir çox ictimai məsələlər
məlum səbəblərə görə hər
nə qədər buraxılmış olsa da,
Rossini qələminin qudrəti sayəsində
bu motivlər aydın surətdə səslənir.
Bu cəhətdən, məsələn, əsərdə
ruhanilər nümayəndəsi rahib don Bazilio
çox səciyyəvidir. Bəstəkar onun musiqi
xarekteristikasını o qədər kəskin
vermişdir ki, musiqi dərsi deməklə məşğul
olan bu acgöz, yalançı və riyakar katolik
nümayəndəsinin surəti tamaşaçı
qarşısında bütün sönük
varlığı ilə olduqca gülünc vəziyyətdə
görünür. Əsərin ilk dəfə
Romada, yəni katoliklik mərkəzində göstərildiyini
nəzərdə tutsaq, Rossini ifşasının
nə qədər cəsarətli olduğunu
yəqin edərik.
"Seviliya bərbəri" operasında həyatdan
çəkilməyə məhkum olan köhnəlik
ilə, həyata qədəm qoyan yenilik arasındakı
mübarizədən danışılır.
Lakin artıq ömrünü sürmüş
köhnəlik asanlıqla meydandan çəkilmək,
təslim olmaq istəmir; əksinə, o, yeniliyə
qarşı kəskin müqavimət göstərməyə
can atır. Əsərin əsas surətlərindən
biri olan Fiqaro olduqca çevik, dərrakəli və
işində fəaldır. O, haq tərəfdarıdır
və bu haqqın yolunda var qüvvəsilə
çalışır.
"Seviliya bərbəri" yüz əlli ilə yaxın
müddətdən bəridir ki, dünya opera
teatrlarının repertuarında şərəfli
yer tutur. Təbiidir ki, hər teatr bu klassik əsərə
müəyyən bir yaradıcılıq şərhi
vermişdir.
SSRİ Böyük teatrı bu əsərə
olduqca inandırıcı və özlüyündə
çox orijinal bir münasibətlə yanaşmışdır.
Tamaşada ən ümdə olan musiqi cəhəti
yüksək səviyyədədir. Musiqi fakturasının
mürəkkəbliyi səbəbindən bir
çox teatrlarda buraxılan bəzi ariyaları
Böyük teatr öz tamaşasında bərpa
etmişdir. SSRİ xalq artisti Aleksandr Melik-Paşayev
əsərin musiqi dramaturgiyasındakı bütün
incəlikləri çox gözəl yaradıcılıq
səliqəsi ilə, ilhamla dinləyiciyə
çatdırır. Tamaşanın quruluşçu
rejissorları Q. Anisimov və İ. Makedonskaya
bir çox teatr tamaşalarında illər boyu
kök salmış, hazır qəlib şəklinə
düşmüş vasitələri aradan qaldırmış,
mənalı və doğru mizanlar yaratmışlar.
Qraf Almaviva rolunda gənc istedadlı aktyor A. Maslennikov
sərbəst oxuduğu kimi, sərbəst də
oynayır. O öz musiqi ifası ilə səhnə
hərəkətləri arasında əsl müvazinət
əldə etməyə müvəffəq olmuşdur.
Yaşadığı dar qəfəsdən xilas
olmağa, azadlığa çıxmağa can
atan Rozina surətini RSFSR əməkdar artistkası
M. Zvezdina olduqca inandırıcı hərəkətlərlə
yaradır.
Fiqaro rolunda RSFSR-nin əməkdar artisti M. Kiselyov,
hər şeydən əvvvəl öz çevikliyi,
səlis hərəkətləri, gözəl
və aydın tələffüzü ilə
dinləyiciləri razı salır. O heç də
avaz hesabına, ya da gur və məlahətli
səsini nümayiş etdirmək xatirinə
mətnin pozulmasına, sözlərin itməsinə
yol vermir. Oxuduğu musiqinin hər cümləsi
bitgin və mənalıdır. Kiselyov, xüsusilə,
birinci pərdədəki məşhur kavatinanı
əsl məharət və gözəlliklə
ifa edir.
Pula həris, qorxaq və yaltaq don Bazilionin satirik
surətini yaradan RSFSR-nin əməkdar artisti
A. Eyzenin nəğməkarlıq məharəti
ilə aktyorluq ustalığı təqdirəlayiqdir.
O, tamaşanın ikinci pərdəsində "böhtan"
haqqında oxuduğu məşhur ariyasında
yüksək sənət nümunəsi göstərir.
Bu cəhətdən "qocalıqda yorğalıq"
xəyalına düşmüş don Bartolo
rolunda artist Q. Pankovun yaratdığı surətin
dolğun və ifadəli olması tamaşaçını
çox sevindirir. Məhz vokal sənətinə
yaxşı yiyələndiyindən və mayalı
səsi olduğundandır ki, o, bu rolu ifa edən
bir çox aktyorların oxuya bilmədikləri
mürəkkəb və çətin ariyanı
böyük məharətlə ifa edir.
Tamaşada iştirak edən V. Petrova (qulluqçu
Berta), S. Koltıpin (nökər Ambroçio),
V. Valaytis (musiqiçilər dəstəsinin başçısı
Fiorello) da canlı surətlər yaradırlar.
Böyük teatr artistləri kollektivinin göstərdiyi
"Seviliya bərbəri" Bakı tamaşaçılarının
ürəyini açır, sevindirir. Bu isə
əsərin həyat sevgisi ilə dolu nikbin məzmununun
parlaq boyalarla ifadə edilməsinin nəticəsidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”, 18
oktyabr 1958 |
